Бүөтүр оҕонньор Якутскайга үрдүк үөрэххэ үөрэнэр Лариса Ефимова оттуу сылдьар оҕолор звеноларыгар көрсүһүүгэ тылла эт диэн көрдөспүтүттэн сөбүлэһэн үөрэ сылдьар. Оҕонньор эдэригэр толору эттээх-сииннээх, кыыһаан сирэйэ билигин даҕаны, төһө да мырчыһыннар, сырдык, хаана кэхтибэтэх. Аҕа дойду сэриитигэр баран өстөөх сидьиҥ быһыытын көрбүтэ. Кини билигин сэттэ уонуттан таҕыста.Ол да буоллар сааһын билиммэттии туттар, ону-маны оҥостор. Мас да мастыыр, от да охсор. Кини эдэр сааһыгар сырыыны-айаны сылдьымахтаабыт оҕонньор.
Бүөтүр оҕонньор – хас сайын, күһүн ахсын уларыйбат сүөһү маныыһыта. Оннук сылдьан, эһэни кытта чугастыы буолаллар, сылтан сыл эһэ киһиэхэ үөрэнэн, ыт оҕотун курдук батыһа сылдьар, сүөһүнү хомуйарга күөйсэр, биир эмэ сүөһү үөрдэриттэн быстан бараары туораатаҕына, сонно тута күөйэ көтөн, үөрдэригэр аҕалан холбуу охсор. Дьиҥнээх маныыһыт көмөлөһөөччүтэ буолан иһэр. Сылтан сыл ахсын дьиэлээх хаһаайын уонна тыа хаһаайына ордук чугасыһан иһэллэр. Эһэ сүөһүлэри кытта бииргэ сылдьар, түптэҕэ киирэн көҥүл турар. Оҕонньор оннооҕор ас астаннаҕына бэрсэр.
Дьыллар аастар ааһан иһэллэр. Ол ахсын оҕонньор кырдьар, мөлтүүр. Биирдэ оҕонньор ыалдьан хаалар. Биригэдьиир кэлэн оҕонньору илдьэ барар, эһэ сир ортотугар диэри батыһаахтыыр, доҕорун сүтэрэн санаархыыр ахан. Бүөтүр бэрт өр сытан эмтэнэн, үтүөрэн тахсар, дьонтон эһэтин туһунан ээр-сэмээр ыйыталаһар да, ким да билбэт. Ити курдук, маныыһыт уонна эһэ хас да сыл доҕордоһон баран арахсыылара икки өттүттэн бэрт ыарыылаахтык түмүктэммитэ.

«Куба өлүүтэ» (кэпсээн)
Бу түбэлтэ сэрии бүппүтүн нөҥүө сылыгар этэ. Биир саас булчуттар дурдаҕа сытар кэмнэригэр Эбэ ортотугар икки куба кэлэн түспүттэр. Ол арыыга мончууктанан сытар Иван Иванов диэн киһи, ол кубалары куттаамаары, олохсутаары арыытыттан көһөн, атын сиргэ дурда туттар кыһалҕатыгар түспүт. Онон ол арыыны кубалар баһылаабыттар. Кубалар дьон кыһамматыттан эр ылбыттыы, күөлү тула көтөр, талбыт сирдэригэр түһэн аһыыр, көҥүл дьаарбайар буолан бараллар.
Арай биирдэ хантан эрэ аймахтарыгар күүлэйдии кэлбит биир эдэр киһи күнүс саа ылан, тыынан устан киирэн биир кубаны бэрт чугастан ытан кэбиһэр. Өлөрбүт кубатын тутан дьиэтигэр тахсар, көтө сылдьыбыт куба тыы аттыгар түспүт уонна киһи барбыт суолун устун батыһа хааман испит. Ол иһэн араастаан саҥаран, өлбүт доҕорун ааттаһардыы ыҥыра сатаабыт.
Дьиэҕэ киирбит бары кырдьаҕастар, эдэрдэр, оҕолор кубаны өлөрбүт киһини мөҕөллөр, кынчарыйаллар.
Эһиилги сылыгар саас куба эмиэ көтөн кэлээхтиир, сүтэрбит доҕорун көрдөөбүт курдук Эбэ устун устаахтыыр. Доҕорун аһыйан, мэлийэн, туоххаһыйан, көтөн иһэн, ыраас ходуһаны көрөн, үөһэттэн таҥнары ыһыктынан, туох да өрүһүлтэтэ суох, сиргэ үлтү түһэн өлөөхтүүр. Улахан көтөр олоҕун итинник түмүктүүр диэн кэпсээччилэр кырдьаҕас булчуттар.
Салҕыы суруйааччы хоту дойду тыйыс олоҕун, дьикти айылҕатын, хоту сир олохтоохторун, мааны кыылларын – табаны, булчуттар араас мүлчүргэннээх сырыыларын, айылҕа араас көтөрдөрүн-сүүрэрдэрин дьыл араас кэмнэригэр сөп түбэһиннэрэн туһалаах буолаарай диэн итэҕэмтэтиэлээхтик ойуулаан көрдөрөр. Төрөөбүт үөскээбит айылҕаны харыстыаҕыҥ, көтөрүн-сүүрэрин үөрэтиэҕиҥ, үксэтэргэ кыһаллыаҕыҥ диэн ыҥырар.

“Оппоос мүлчүргэннээх сырыылара» сэһэн
Киэҥ айахтаах, тэрбэччи көрбүт харахтаах уол, күллэҕинэ дьабадьыта икки кулгааҕар тиийэ кэҥээн тахсар. Оччоҕо тэрбэччи көрбүт харахтара тэбэнэттээх уоттарынан чаҕылыһаллар. Оппоос уол өрүүтүн туохха эрэ түбэспитэ, тугу эрэ оҥорбута баар буолааччы. Уол мүлчүргэннээх сырыылара хара баһаам: ол курдук балыктыы сылдьан сордоҥу миинэн турардаах, күһүн кустуу сылдьан кутаҕа түһэн тимирэ да сыспыттаах, туһахха иҥнибит куобаҕы бултаан түөскэ тэптэрэн турардаах куобахтан, туруйалыын да туруулаһан көрөр, балыктыы сылдьан илимнэ иилистэн эрийтэрэр, саата суох тайаҕы бултуйан турар. Оннооҕор кыһын тыаҕа хааман истэҕинэ төбөтүн кэтэҕэр бочугурас сааллан өлөр.
Ити курдук, Оппоос улаатан да баран, араас быһылааҥҥа түбэһэрэ тохтообот. Ол да буоллар, син биир этэҥҥэ быыһанан, доруобуйатын сүтэрбэккэ, билигин даҕаны улэлии-хамсыы, бултуу-алтыы сылдьар.

Кинигэ ис хоһоонун кылгастык кэпсээтэ вед. библиотекарь Нарыйа Васильева, СӨ национальнай библиотеката, Оҕо ааҕар киинэ